Tình trạng hậu COVID19 (Phần 1)

Tác giả: Minh Châu và DS. Nguyễn Công Thành

Cập nhật lần cuối lúc 19:12, 03/04/2022. Phản hồi về nội dung, liên hệ với chúng tôi tại đây

Hậu covid là gì ?

Theo định nghĩa từ CDC, hậu Covid là một loạt các vấn đề sức khỏe mới, tái phát hay tiếp tục tái diễn kéo dài hơn 4 tuần sau khi nhiễm COVID. Sau khi tiếp xúc với SARS-COV-2, bệnh nhân được xác nhận là đã mắc COVID 19 cấp khi xét nghiệm PCR dương tính. Khi nồng độ virus giảm xuống và PCR cho kết quả âm tính thì các triệu chứng của hậu Covid có thể bắt đầu xuất hiện từ tuần thứ 5 và thường kéo dài thậm chí đến 6 tháng sau đó. Trong khoảng thời gian này, bệnh nhân có thể xuất hiện các triệu chứng do tổn hại các cơ quan như : phổi, não, tim, thận… do SAR-COV-2 gây ra.

Biểu hiện của hậu Covid là gì?

Các triệu chứng hậu COVID thường nhận biết thông qua các biểu hiện sau:

Trong một phân tích tổng hợp và đánh giá hệ thống của Sandra Lopez-Leon và cộng sự đã cho thấy có hơn 50 triệu chứng có ảnh hưởng lâu dài của Covid-19, bao gồm các ảnh hưởng về thần kinh, hô hấp, tiêu hóa, tim mạch, nội tiết, da liễu, gan, thận…. triệu chứng phổ biến nhất là mệt mỏi chiếm 58 % và đau đầu chiếm 44 %. Đáng chú ý có ít nhất 80% người bị nhiễm Covid sẽ có ít nhất 1 triệu chứng.

Cơ chế nào dẫn tới tình trạng hậu Covid ? 

Hiện này chưa có nhiều căn cứ cũng như bằng chứng cụ thể nào về cơ chế dẫn tới tình trạng này. Crook H và cộng sự đưa ra một số lời giải thích cho tình trạng hậu Covid-19, trong một nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí the BJM.

Đầu tiên, là nguyên nhân dẫn tới mệt mỏi – một triệu chứng phổ biến nhất của hậu Covid

Có 4 yếu tố được đưa ra có thể là nguyên nhân dẫn tới tình trạng này bao gồm: 

1. Xuất phát từ yếu tố tâm lý xã hội 
2. Vấn đề viêm thần kinh 
3. Sự tích tụ quá mức các cytokine gây viêm tại vị trí tận cùng thần kinh 
4. Tình trạng teo cơ 

Thứ 2, là nguyên nhân dẫn tới tình trạng khó thở 

Tại phế nang, tình trạng viêm mãn tính dẫn đến việc sản xuất liên tục các cytokine gây viêm và các loại ROS (là các gốc oxy hoá hoạt động có nguồn gốc từ oxy) được giải phóng vào mô xung quanh và máu, dẫn tới: 

• Tổn thương nội mô và gây ra sự kích hoạt các nguyên bào sợi, các nguyên bào này làm lắng đọng collagen và fibronectin, dẫn đến tình trạng xơ hoá. 
• Tình trạng viêm và đông máu kéo dài làm tăng nguy cơ huyết khối. 

Thứ 3, nguyên nhân dẫn tới các bất thường về tim mạch

Thụ thể chủ ACE2 của SARS-Cov-2 biểu hiện nhiều tại tim. Loại thụ thể này có vai trò như một cổng vào của virus. Chính vì vậy, tình trạng viêm cơ tim có thể xảy ra khi nồng độ cytokine và các tế bào bạch cầu, tế bào T tăng lên. Tình trạng này có thể dẫn đến:

• Chết tế bào cơ tim. 
• Mặt khác, tình trạng viêm và tổn thương tế bào kéo dài có thể thúc đẩy tăng tiết chất nền ngoại bào dẫn đến xơ hoá.
• Protein desmosomal (có chức năng ổn định tế bào) bị tổn thương dẫn đến giảm sự kết dính giữa các tế bào. Điều này có thể là nguyên nhân dẫn đến rối loạn nhịp tim.

Bên cạnh đó, khi nhiễm SARS-Cov-2 có thể gây ra các ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng của hệ thần kinh tự chủ và dẫn tới hội chứng nhịp tim nhanh tư thế đứng (Postural orthostatic tachycardia syndrome). 

Cuối cùng, nguyên nhân dẫn tới các rối loạn về thần kinh 

• Quá trình viêm kéo dài dẫn tới  kích hoạt các tế bào thần kinh đệm (Glial cells)  và  làm tổn thương mãn tính  tế bào thần kinh. Tình trạng rối loạn tâm thần có thể xảy ra.
• Tình trạng viêm và tăng đông máu dẫn đến tăng nguy cơ biến cố huyết khối. 
• SARS-CoV-2 cũng có thể ảnh hưởng đến tính thẩm thấu của hàng rào máu não, điều này sẽ cho phép các cytokine, bạch cầu  xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương và làm tăng thêm tình trạng viêm thần kinh
• Sự biểu hiện ACE2 tại não giúp SAR-Cov-2 xâm nhập vào các tế bào phụ trách chức năng khứu giác đây được cho là nguyên nhân dẫn đến mất mùi.
• Sự viêm kéo dài tại não có thể dẫn tới rối loạn hệ thần kinh tự chủ và rối loạn nhận thức