FDA phê duyệt generic linagliptin (DPP-4i) trong điều trị ĐTĐ typ 2 

Tác giả: Đỗ Khánh Linh, Lương Chí Cường và CN. Phạm Thị Quỳnh Hương

Cập nhật lần cuối lúc 20:47, 24/12/2021. Phản hồi về nội dung, liên hệ với chúng tôi tại đây

Đái tháo đường (ĐTĐ) là một trong những bệnh không lây nhiễm phổ biến trên toàn cầu, xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất đủ hormone insulin, hoặc khi cơ thể không sử dụng hiệu quả insulin mà nó sản xuất. ĐTĐ đưa đến tăng đường huyết, dẫn đến tổn thương nghiêm trọng đối với nhiều hệ thống của cơ thể, đặc biệt là các dây thần kinh và mạch máu.

Theo thống kê từ Liên đoàn Đái tháo đường thế giới (IDF), mỗi giờ có thêm hơn 1.000 bệnh nhân mắc bệnh, và mỗi 8 giây có 1 người tử vong do ĐTĐ. Hiện nay ĐTĐ có thể coi là một bệnh dịch toàn cầu với 415 triệu người trưởng thành mắc phải, tương đương 8,8% dân số trên toàn thế giới.

Tại Việt Nam, tính đến năm 2017 có tới 3,53 triệu người đang chung sống với căn bệnh ĐTĐ, và mỗi ngày có ít nhất 80 trường hợp tử vong do các biến chứng liên quan. Trong đó, 68,9% bệnh nhân ĐTĐ chưa được chẩn đoán. Dự báo số người mắc bệnh có thể tăng lên đến 6,3 triệu vào năm 2045. 

Theo thống kê, tổng chi phí bảo hiểm y tế chi trả trực tiếp cho bệnh nhân ĐTĐ typ 2 năm 2017 là 10,111 tỷ VND. Số người mắc bệnh ĐTĐ tăng mạnh trong những năm qua không chỉ tạo gánh nặng lớn cho bảo hiểm y tế mà còn cho nền kinh tế nước nhà. 

Các thuốc thuộc nhóm ức chế DPP-4 như alogliptin, saxagliptin, sitagliptin, và linagliptin có hiệu quả giảm HbA1c khiêm tốn và không cho thấy lợi ích rõ ràng trên tim mạch ở kết cục của nghiên cứu (study endpoints).

Nhóm ức chế DPP-4 không mang lại hiệu quả bảo vệ tim mạch hoặc thận ngắn hạn tương tự với nhóm SGLT-2i hay nhóm đồng vận thụ thể GLP-1, nhưng có thể cho lợi ích như một liệu pháp bổ sung để trì hoãn việc sử dụng hoặc tăng liều insulin. Do đó, hiện nay theo các hướng dẫn điều trị đái tháo đường như ADA hay EASD, nhóm thuốc ức chế DPP-4 được khuyến cáo trong phác đồ phối hợp khi việc sử dụng đơn độc metformin hoặc các thuốc khác không đạt được HbA1c mục tiêu. 

Một ưu điểm của nhóm thuốc ức chế DPP-4 là khá an toàn trên bệnh nhân suy thận nặng và trung bình. Đặc biệt, linagliptin không cần hiệu chỉnh liều trên các bệnh nhân có mức lọc cầu thận 15 ml/phút/1.73 m² < eGFR < 30 ml/phút/1.73 m², quần thể bị chống chỉ định với metformin, nhóm sulfonylurea, một số thuốc nhóm đồng vận GLP-1 (exenatide, lixisenatide)  hoặc cần hiệu chỉnh liều với các thuốc nhóm ức chế SGLT2. 

Về tác dụng không mong muốn, việc sử dụng DPP4i có liên quan đến tăng nguy cơ viêm tuyến tụy, mặc dù tỷ lệ mắc bệnh rất ít. 

Trong bối cảnh dịch bệnh, bệnh nhân đái tháo đường là các đối tượng tương đối nhạy cảm và có nguy cơ tiến triển nặng, kể cả tử vong khi mắc Covid-19. Vì vậy, việc kiểm soát chặt chẽ nồng độ glucose và ngăn ngừa các biến chứng đóng vai trò quan trọng ở bệnh nhân đái tháo đường. Nghiên cứu của Solerte và cộng sự cho thấy ở những bệnh nhân đái tháo đường týp 2 nhập viện do Covid-19, sitagliptin làm giảm tỷ lệ tử vong trong vòng 30 ngày 77% so với insulin. Nghiên cứu cũng chỉ ra tỷ lệ cần chăm sóc đặc biệt hoặc thở máy giảm đáng kể ở những bệnh nhân này.

Ở Việt Nam, linagliptin (Trajenta) chủ yếu được sử dụng phối hợp với các thuốc kiểm soát ĐTĐ typ 2 khác khi không cho được HbA1c mục tiêu. Linagliptin đơn trị hoặc kết hợp với metformin đều được bảo hiểm chi trả 100%. 

Kết luận 

Mặc dù không đóng vai trò then chốt trong các hướng dẫn điều trị, các thuốc nhóm ức chế DPP-4 vẫn có tác dụng quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết trên các bệnh nhân đái tháo đường, đặc biệt trong bối cảnh dịch Covid-19. Việc FDA phê duyệt thuốc linagliptin generic đầu tiên cho dược chất sẽ tạo tiền đề phát triển các thuốc generic mới thuộc nhóm này trong tương lai, đem lại thêm cơ hội điều trị cho bệnh nhân, góp phần giảm thiểu chi phí điều trị và giảm gánh nặng cho bảo hiểm y tế. 

Tổng quan một số thuốc thuộc nhóm ức chế DPP-4 trên thế giới và tại Việt Nam 

Thuốc ức chế dipeptidyl peptidase-4 là một nhóm thuốc chống tăng đường huyết ở dạng uống được sử dụng trong điều trị bệnh đái tháo đường týp 2. Thuốc thuộc nhóm DPP4i có tác dụng ngăn chặn sự phân huỷ của các hormone incretin (như peptide giống glucagon 1, GLP-1) bởi enzyme dipeptidyl peptidase-1, làm tăng nồng độ và kéo dài thời gian tác dụng của incretin thúc đẩy việc tăng tiết insulin và giảm tiết glucagon trong tuần hoàn dẫn đến giảm glucose huyết.Hiện nay trên thế giới đã có nhiều thuốc trong nhóm được FDA phê duyệt cho điều trị ĐTĐ týp 2 bao gồm: sitagliptin (Januvia), saxagliptin (Onglyza), linagliptin (Tradjenta), alogliptin (Nesina). Tại thị trường Việt Nam hiện đang lưu hành các chế phẩm có hoạt chất linagliptin, saxagliptin, sitagliptin và vildagliptin. Vào ngày 31 tháng 8 năm 2021, FDA đã chấp thuận linagliptin trở thành thuốc generic trong điều trị đái tháo đường týp 2. Việc chấp thuận này sẽ tạo tiền đề phát triển cho các thuốc generic thuộc cùng nhóm DPP4i trong tương lai.